مرحوم آیةاللَّه حائری می فرمایند: مسجد جمکران، یکی از آیات باهرات آن حضرت است. توضیح این مطلب، در ضمن چند جهت که شاید خیلی‏ها از آن غافل باشند - مذکور می‏شود:

1 - داستان مسجد جمکران که در بیداری واقع شده، در کتاب تاریخ قم که کتاب معتبری است، از صدوق، علیه الرّحمه، نقل شده است.

مرحوم آقای بروجردی که مرد دقیق و ملاّیی بود، می‏فرمود: این داستان، در زمان صدوق، علیه الرّحمه، واقع شده و این که او نقل کرده است، دلالت بر کمال صحّت آن دارد.

2 - داستان، مشتمل بر جریانی است که مربوط به یک نفر نیست، برای این که صبح که مردم بیدار می‏شوند، می‏بینند با زنجیر، علامت گذاشته شده است که مردم باور کنند. و این زنجیر، مدّتی در منزل سیّد محترمی، ظاهراً به نام سیّد ابوالحسن الرّضا، بوده است و مردم به آن استشفاء می‏کرده‏اند و بعداً، بدون هیچ جهت طبیعی، مفقود می‏شود.

3 - جای دور از شهر و در وسط بیابان، جایی نیست که مورد جعل یک فرد جمکرانی بشود، آن هم دست تنها، در یک شب ماه رمضان.

4 - نوعاً، مردم عادی، به واسطه‏ خواب، یک امامزاده را معیّن می‏کنند و مسجد، از تصوّر مردم عادی، دور است.

5 - اگر پیدایش این مسجد روی احساسات مذهبی و علاقه‏ مفرط به حضرت صاحب الامر علیه السلام بود، می‏بایست سراسر، توسّل به آن بزرگوار باشد، چنان که در این عصر، مردم، بیشتر، زیارت حضرت‏اش را در آن مسجد می‏خوانند و متوسّل به آن حضرت می‏شوند، در صورتی که در این دستور معنوی، اصلاً، اسمی از آن حضرت نیست، حتّی تا به حال هم بیشتر معروف به مسجد جمکران است، نه مسجد صاحب الزّمان.

6 - متن دستور، موافق با ادّله‏دیگر است؛ برای این که هم نماز تحیّت مسجد وارد شده است و هم نماز امام زمان‏علیه السلام با صد بار «إیّاک نعبد و إیّاک نستعین» و هم تهلیل و تسبیح فاطمه ‏زهرا،سلام‏اللَّه علیها.

7 - این دو داستان که نقل شد، مشهود و یا مثال مشهود خودم بود(1) و داستان‏های دیگری هست که فعلاً تمام خصوصیّات آن را در نظر ندارم. بعداً، ان شاءالله، تحقیق کرده، در این دفتر، بإذنه تعالی، ذکر می‏کنم.

8 - در آن موقع که زمین، این قدر بی‏ارزش بوده است، فقط یک مساحت کوچکی را مورد این دستور قرار داده‏اند، که ظاهراً حدود سه چشمه از مسجد فعلی است که در زمان ما خیلی بزرگ شده است: ظاهراً، آن چشمه‏ای که در آن، محراب هست، و دو چشمه‏ی طرفین باشد.

نگارنده که خالی از وسوسه نیستم و خیلی به نقلیّات مردم خوش‏بین نیستم، از این امارات، به صحّت این مسجد مبارک قطع دارم. والحمدللَّه علی ذالک و علی غیره من النّعم الّتی لاتحصی.(2)

پی نوشت ها

1) اشاره به دو داستان از عنایات حضرت بقیّةاللَّه، أرواحنا فداه، در مسجد مقدّس جمکران است، که مرحوم آیةاللَّه حائری آن‏ها را در کتاب خود آورده است.

2) کریمه‏ی اهل‏بیت، ص 484؛ سرّدلبران، ص 248 - 250.