شباهتهای امام زمان (عج) به پیامبران
در مورد شباهت آن حضرت به انبیا و رسولان سلف، باقر آل محمد(علیه‌السلام) فرمود: «اِنَّ فِی الْقائِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله شَبَهاً مِنْ خَمسَةٍ مِنَ الرُّسُل یونُسُ بْنُ مَتی وَ یُوسُفُ بْنُ یَعْقُوب وَ موسی وَ عیسی وَ مُحَمَّد صَلَواتُ اللّه عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ...؛1 به راستی در قائم از آل محمد(صلی الله علیه و آله) شباهتی است به پنج تن از رسولان، یونس و یوسف و موسی و عیسی و محمد علیهم‌السلام.»
اما شباهتش به یونس بن متی (علیهماالسلام)، بازگشت او از غیبت است در حالی که با وجود سن زیاد، جوان باشد. و اما شباهتش به یوسف بن یعقوب علیهماالسلام، پنهان زیستن آن حضرت از خاص و عام و مخفی شدن از برادران و پوشیده شدن امر او بر پدرش، یعقوب علیه‌السلام باشد و این در حالی بود که بین او و پدر، بستگان و پیروانش، فاصله کمی بود(امام زمان علیه‌السلام در بین مردم با فاصله کم از آنها مخفی و پنهان است.)
و اما شباهتش به موسی علیه‌السلام، ترس دائمی داشتن از دشمنان و طولانی بودن غیبت و پنهانی بودن تولد اوست و این که پیروانش پس از او از اذیت و خواری در رنج بودند تا این که سرانجام خدای عز و جل، ظهورش را اجازه فرمود و او را بر دشمنانش یاری و نصرت بخشید.
و اما شباهتش به عیسی علیه السلام، اختلاف کسانی است که درباره او اختلاف کردند. گروهی گفتند: به دنیا نیامد، و برخی گفتند: مُرد و از دنیا رفت و عده‌ای گفتند: کشته و به دار آویخته شد.
و اما شباهتش به جدش محمد مصطفی صلی الله علیه و آله، خروج او با شمشیر و کشتن دشمنان خدا و دشمنان رسول صلی الله علیه و آله و جباران و سرکشان است.»2
در بخشی از روایت طولانی‌ای که از حضرت صادق (علیه‌السلام) توسط مفضل بن عمر نقل شده است چنین می‌خوانیم: آقای ما قائم علیه‌السلام پشت خود را به کعبه تکیه زده می‌فرماید: ای گروه مردم! بیدار باشید! هر کس می‌خواهد آدم و شیث را ببیند، اینک منم آدم و شیث،
بیدار باشید! هر کس می‌خواهد نوح و فرزندش سام را به تماشا نشیند، اینک منم نوح و سام،
آگاه باشید! هر کس می‌خواهد ابراهیم و اسماعیل را ببیند، اینک منم ابراهیم و اسماعیل،
بیدار باشید! کسی که می‌خواهد موسی و یوشع را بنگرد، اینک منم موسی و یوشع،
آگاه باشید! هر کس می‌خواهد عیسی و شمعون را بنگرد، این منم عیسی و شمعون،
بیدار باشید! هر کس می‌خواهد محمد و امیرمؤمنان را بنگرد، اینک منم محمد و علی،
بیدار باشید! و هر کس می‌خواهد حسن و حسین را بنگرد، اینک منم حسن و حسین،
بیدار باشید! هر کس می‌خواهد امامان از فرزندان حسین را تماشا کند، اینک من همان (عصاره) ائمه از فرزندان حسینم.»3
«چهارده معصوم را یکجا منم عترت و قرآن به یک معنی منم»
حقا که با آواز جلی باید گفت:
«هر چه خوبان همه دارند تو یکجا داری زین سبب هست که اندر دل ما جا داری»
قابل دقت است که مراد از نزدیکی آن حضرت به انبیا و یا شباهت او، همان همرنگی و همگونی کمالی و جمالی است؛ یعنی آنچه از صفات کمال و اخلاق ستوده در انبیا بوده، در او نیز جمع است؛ چنان که در بخشی از لوح فاطمه زهرا(علیهاالسلام) که توسط جابر نقل شده است، می‌خوانیم: «وَ الْخازِنَ لِعِلْمِیَ الْحَسَنَ(ثُمَّ) وَ اَکْمَلَ ذلِکَ بِابْنِهِ(م ـ ح ـ م ـ د) رَحْمَةً لِلْعالَمینَ عَلَیْهِ کَمالُ مُوسی وَ بَهاءُ عیسی وَ صَبْرُ اَیّوبَ 4؛ گنجینه‌دار علم من حسن (عسکری) است و کامل می‌شود آن (سلسله امامت) با فرزندش مهدی که رحمت است بر جهانیان و دارای کمال موسی و عظمت عیسی و بردباری ایوب است.»
این همه تأکیدات برای آن است که مردم در دوران ظهور، جامعیت امام زمان(علیه‌السلام) را درک کنند و بفهمند که همه انبیا و اولیا در او خلاصه شده‌اند و تمام علوم انبیا و کتب آسمانی آنها در نزد او جمع می‌باشد. لذا امام صادق علیه‌السلام فرمود: «کُلّ نَبِیٍ وَرِثَ عِلماً اَوْ غَیْرَهُ فَقَدِ انْتَهی اِلی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله؛5 هر پیغمبری علم یا غیر آن را به ارث برده، به محمد منتهی می‌شود. و علوم حضرت محمد به وارثان او و آخرین وارث و وصیش می‌رسد.»
چنان که امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: «به راستی آگاهی به کتاب خدای عزیز و جلیل و سنت پیامبرش صلی الله علیه و آله، در قلب مهدی ما می‌روید! مانند، روییدن زراعت بر نیکوترین حالت؛ پس کسی که از شما باقی بماند تا او را ببیند، باید در آن هنگام بگوید: سلام بر شما ای اهل بیت رحمت و معدن دانش و محل رسالت، سلام بر تو ای باقی مانده خدا در زمین او.» 6
در نتیجه حضرت مهدی(علیه‌السلام)، نه تنها جامع صفات کمال و جمالِ انبیای گذشته است، بلکه جامع علوم آنها و آگاه به کتب آسمانی آنان نیز می‌باشد. چنان که امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرماید: امام زمان علیه‌السلام می‌گوید: هر کس که کتابها (ی آسمانی) و صحف (انبیا) را می‌خواند، پس باید از من بشنود. سپس ابتدا می کند به(خواندن) صحفی که خداوند بر آدم و شیث نازل فرمود و امت (و پیروان) آدم و شیث می‌گویند: «به خدا سوگند این همان صحف واقعی است و به راستی ما را نشان داد آنچه نمی دانستیم و در آن وجود دارد، و آنچه بر ما مخفی مانده بود و آنچه از آن افتاده بود و تبدیل و تحریف شده بود.» آنگاه تورات و انجیل و زبور را می خواند و اهل تورات و زبور می گویند: «هذِهِ وَ اللّهِ التُّوراةُ الْجامِعَةُ وَ الزَّبورُ التَّمامُ وَ الاِنجیلُ الْکامِلُ وَ اِنَّهااَضْعافُ ما قَرَأْنا مِنْها؛7 به خدا سوگند تورات جامع و زبور تمام و انجیل کامل این است و به راستی آن چندین برابر آنچیزی است که ما قبلا خوانده بودیم.»
هدهدی، گروه دین و اندیشه تبیان
1. بحار الانوار، ج51، ص217؛ کشف الغمه، ج2، ص523.
2. همان.
3. همان، ج53، ص9.
4. کافی ج1، ص527؛ نعمانی، الغیبة، ص29؛ عیون اخبار الرضا علیه السلام ، ج1، ص41؛ الاحتجاج، ج1، ص67.
5. بحار الانوار، ج52، ص328، ذیل حدیث 45.
6. همان، ج52، ص317 ـ 318، روایت 16.
7.همان، ج53، ص9.